Koniczyna czerwona, uznawana często tylko za niepożądany chwast na łąkach, pastwiskach czy przydrożach, ma zdecydowanie więcej do zaoferowania niż się to może wydawać na pierwszy rzut oka. Chociaż jest powszechnie stosowana jako pasza dla zwierząt, to jednak jej właściwości lecznicze od dawna są doceniane w medycynie naturalnej. Szczególnie ceniona jest za swoje działanie łagodzące objawy menopauzy i trądziku. Ale czy czerwona koniczyna ma jakiekolwiek przeciwwskazania?
Koniczyna łąkowa to typowy przedstawiciel rodziny bobowatych, który spotkać można dosłownie na każdym kontynencie. Typowymi środowiskami dla tej rośliny są pola, łąki, jasne lasy i przydroża. Preferuje żyzne gleby. Koniczyna charakteryzuje się łodygą dorastającą do około 50 centymetrów wysokości oraz silnie rozgałęzionym korzeniem, który potrafi sięgnąć nawet do 1,5 metra w głąb podłoża. Liście czerwonej koniczyny (Red clover) mają kształt eliptyczny lub jajowaty i z reguły są trójlistkowe. Niewielki strąk, w którym mieści się jedno nasiono, stanowi owoc tej rośliny. Kwitnienie koniczyny przypada na okres od maja do września, a jej kwiaty o jasnopurpurowej barwie i przyjemnym zapachu mają kształt kulisty lub jajowaty. Pod względem wartości odżywczych, ziele koniczyny jest bogate w składniki mineralne takie jak żelazo, cynk, magnez, potas, miedź czy siarka.
Czerwona koniczyna zawiera wiele bioaktywnych substancji, które przyczyniają się do jej właściwości leczniczych. Są to między innymi izoflawony (genisteina, daidzeina, daidzyna, genistyna, biochanina A), fenolokwasy (np. kwas salicylowy), fitosterole, saponiny oraz garbniki. Warto również wspomnieć o pochodnych kwasu kawowego – związkach klowamidowych, które wykazują korzystny wpływ na zdrowie człowieka dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, przeciwutleniającym, antyagregacyjnym i prawdopodobnie chemoprewencyjnym.
Działanie czerwonej koniczyny wynika z obecności wielu związków bioaktywnych, które można znaleźć w jej zielu, korzeniu i kwiatach. Szczególnie cenione są jej właściwości łagodzenia objawów menopauzy, które wynikają z obecności roślinnych fitoestrogenów – izoflawonów. Te niesteroidowe związki chemiczne oddziałują na receptory estrogenowe, wpływając na ich blokowanie lub pobudzanie, w zależności od rodzaju tkanki docelowej. Izoflawony mogą także wiązać się z receptorami estrogenowymi alfa lub beta. Pomimo że działanie izoflawonów jest słabsze od ludzkich estrogenów, to jednak w odpowiednich dawkach mogą wykazywać skuteczność zastosowania. Wpływają one także na enzymy zaangażowane w metabolizm steroidów oraz mają działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i antyproliferacyjne.
Wyniki wielu badań potwierdzają skuteczność czerwonej koniczyny w łagodzeniu objawów menopauzy, takich jak zaburzenia snu, niepokój, uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się, apatia, zmniejszone libido czy problemy z koncentracją. Izoflawony zawarte w koniczynie są często proponowane jako alternatywa dla hormonalnej terapii zastępczej, szczególnie u pacjentek, które mają przeciwwskazania do jej zastosowania. Stosowanie izoflawonów, oprócz łagodzenia objawów menopauzy, może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia osteoporozy, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz zwolnienia procesów starzenia się komórek. Roślina ta, dzięki swoim właściwościom, może mieć zastosowanie w profilaktyce większości chorób cywilizacyjnych, wykazując działanie antynowotworowe, antyzapalne i przeciwutleniające.